Een gevangenis (of, afhankelijk van de context, penitentiaire inrichting of huis van bewaring, vroeger ook: tuchthuis of cachot) is een gebouw of gebouwencomplex om gedetineerden in bewaring te stellen of in hechtenis te nemen. De gevangenis heeft in de volksmond veel bijnamen, zoals: bajes, bak, lik, nor en petoet. In bewaring gesteld zijn heet vaak zitten of brommen.
De gedetineerden of gevangenen zijn verdacht van of veroordeeld voor een of meerdere overtredingen en/of misdrijven. Een rechter bepaalt of iemand mag worden opgesloten in een gevangenis. In geval van civiele gijzeling zal iemand door de gerechtsdeurwaarder in een huis van bewaring geplaatst worden.