Operatie Market Garden

Handleiding - Onderwerpen -beheer - Defensie Web Website - Defensie Web Forum - Chatbox - gastenboek - Met dank aan

Operatie Market Garden

Operatie Market Garden
Onderdeel van de Tweede Wereldoorlog
Datum 17 september 1944 – 25 september 1944 Locatie Noord-Brabant - Grave - Wijchen - Nijmegen - Arnhem Resultaat Duitse overwinning
Strijdende partijen
Verenigd Koninkrijk  Verenigde Staten  Polen	Duitsland
Commandanten
Bernard Montgomery Brian Horrocks Roy Urquhart James Gavin Maxwell Taylor Stanislaw Sosabowski	Walter Model Wilhelm Bittrich Kurt Student
Troepensterkte
30.000	20.000
Verliezen
Britten: 13.785 Amerikanen: 4000 Polen: 378 doden	2000-3000 doden, 7.000 inclusief gewonden en vermisten

Operation Market Garden was de codenaam voor een Geallieerd offensief in september 1944, dat bedoeld was om vanaf de Nederlandse zuidgrens in een keer door te stoten naar Arnhem. Daarmee zouden dan alle grote waterwegen op weg naar het Ruhrgebied, het industriële hart van Duitsland, overgestoken zijn. Het bestond uit een grootschalige luchtlanding (Market) en een grondoffensief vanuit België (Garden) en was ontwikkeld uit een meer bescheiden plan met als codenaam Operation Comet.

De Britse Veldmaarschalk Montgomery wist opperbevelhebber Eisenhower er van te overtuigen dat door deze verrassingsaanval de wanordelijke Duitse terugtocht uit Frankrijk kon worden uitgebuit om zo de afloop van de oorlog aanzienlijk te versnellen. Tevens zouden de Geallieerde troepen nu Duitsland kunnen bereiken, zonder dat zij zich door de gevreesde Siegfriedlinie heen moesten vechten. Deze linie was een zwaar bewapend bolwerk van bunkers en antitankobjecten. Hier doorheen breken was moeilijk en zou zeker veel levens kosten.

Het plan was in essentie als volgt: parachutisten diep in vijandelijk gebied inzetten, waar ze steden en vooral bruggen moesten veroveren, waarna de grondtroepen door de Duitse verdediging konden breken via de door de parachutisten vrijgemaakte corridor tot in Arnhem. Duitsland zou nog voor Kerstmis 1944 verslagen zijn.

Operatie Market

Voor Operatie Market werden drie luchtlandingdivisies en één parachutistenbrigade ingezet:

• 82e Luchtlandingsdivisie (Amerikaans) - US 82nd Airborne Division, alias: All American
• 101e Luchtlandingsdivisie (Amerikaans) - US 101st Airborne Division, alias: Screaming Eagles
• 1ste Luchtlandingsdivisie (Brits) - British 1st Airborne Division
• 1ste Parachutistenbrigade (Pools) - Polish 1st Independent Parachute Brigade

De 101e luchtlandingsdivisie zou Eindhoven en de bruggen bij Son en Veghel veroveren. De 82e luchtlandingsdivisie had als taak de bruggen bij Grave, Nijmegen en Wijchen evenals een van de 4 bruggen over het Maas-Waal kanaal te veroveren. De 1ste Britse Luchtlandingsdivisie onder Roy Urquhart samen met de Poolse 1st Parachutistenbrigade onder Stanisław Sosabowski zou de Rijnbrug bij Arnhem veroveren.

Operatie Garden

Het Britse 30e Legerkorps zou zo snel mogelijk oprukken vanaf het bruggenhoofd Joe's Bridge in Lommel en doorstoten via Valkenswaard naar Eindhoven. Vanaf daar zou het Britse 30e Legerkorps via Nijmegen over de door de Airbornes vrijgemaakte corridor naar Arnhem oprukken. De bedoeling was dat het korps Arnhem in twee dagen zou bereiken.

Verloop van het offensief

Luchtdropping

Herdenking Grave (John S. Thompson Brug)

Twee sergeanten doorzoeken een beschadigde school te Oosterbeek

Een gebombardeerd stuk van Nijmegen. In de verte de brug over de Waal

Gevangengenomen geallieerde parachutisten

Operatie Market-Garden begon op 17 september 1944. De Amerikanen wisten bij Grave de Maasbrug (nu de John Thompson Brug), bij Veghel de bruggen over de Zuid-Willemsvaart en de Aa en bij Malden de brug over het Maas-Waal kanaal te veroveren. Bij Son en Breugel werd de brug echter voor hun ogen opgeblazen. In Nijmegen werd de brug op een haar na bereikt maar door zware tegenstand van zojuist gearriveerde Waffen-SS kon deze niet veroverd worden. De Britten lukte het de noordelijke oprit van de Rijnbrug bij Arnhem te veroveren maar de spoorbrug bij Oosterbeek ging ook de lucht in. Daarnaast was de tegenstoot van de Amerikanen ook genoeg om te Edithbrug bij Wijchen te veroveren, waarna de Edithbrug zodanig zwaar beschadigd was, dat de brug opnieuw moest worden opgebouwd. Het lukte echter niet om de nabij gelegen verkeersbrug bij Wijchen te veroveren, deze bleef in Duitse handen. Het grondoffensief vanaf Joe's Bridge verliep moeizaam waardoor eenheden van het 30e Legerkorps niet verder kwamen dan Valkenswaard (ongeveer 15 km van de startpositie).

Op 18 september werd Eindhoven door de 101e US luchtlandingsdivisie bevrijd waarna het Britse landleger in de middag met deze divisie contact maakte. Er werd direct doorgestoten naar Son waar begonnen werd met het bouwen van een Bailey-brug. Ondertussen hadden het 2e en 3e bataljon van het 501ste Parachute Infantry (Geronimo) Regiment, die geland waren tussen Eerde en Veghel deze plaatsen versterkt wegens een op handen zijnde Duits tegenoffensief. Dat begon op 18 september, toen Duitse troepen via het Duits Lijntje vanuit Schijndel de aanval op Veghel openden. Ondertussen werden de Amerikanen in Eerde door Duitse troepen bestookt vanuit de ten zuidoosten van het dorp gelegen zandduinen.

De 82e Airborne probeerde ondertussen met man en macht de Waalbrug bij Nijmegen te veroveren maar alle pogingen werden afgeslagen. Rondom Groesbeek werden zware Duitse aanvallen vanuit het Reichswald tot staan gebracht. Daarnaast werd rondom Wijchen zwaar gevochten voor de spoor- en verkeersbrug over de Maas in handen te nemen. In en rondom Arnhem werd ook zwaar gevochten. De troepen bij de noordelijke oprit onder leiding van Luitenant-Kolonel John Frost sloegen aanval na aanval af. Op de Ginkelse Heide landde de 4th Parachute Brigade onder Brigadegeneraal John Hackett midden in een veldslag. De rest van de divisie probeerde de mannen bij de brug te bereiken maar konden niet door de, nu al zeer taaie, Duitse tegenstand breken.

Op 19 september leek het Operatie Market-Garden voor de wind te gaan: de grondtroepen hadden de brug bij Son gerepareerd, Britse tanks versterkten de ingenomen kanaalbrug bij Veghel en na een korte rit door het niemandsland tussen Veghel en Grave werd de link gelegd met de 82e Airborne divisie. De verkeersbrug bij Wijchen was opnieuw veroverd, de brug bij Nijmegen kon echter opnieuw niet veroverd worden. Rondom Son werden zware Duitse tegenaanvallen gestopt. Het dorp Eerde onder Veghel was wederom in Duitse handen gevallen, waardoor de Duitsers op minder dan een kilometer afstand van de corridor zaten. Kolonel Johnson, die bang was dat de troepen in Veghel geïsoleerd kwamen te liggen, besloot om een deel van zijn regiment voor een tegenaanval naar Eerde te sturen. In Arnhem was het verloop van de dag catastrofaal. Het lukte de Britten niet om door te stoten naar de brug: met zeer zware verliezen moest er teruggetrokken worden op Oosterbeek. De 4th Parachute Brigade vocht zich kapot in hun poging de dropzone voor de bevoorrading te veroveren, slechts een klein deel lukte het om zich op Oosterbeek terug te trekken. Midden in de terugtrekking landde een deel van de Polen in zweefvliegtuigen met al hun zware materieel in de dropzone. Op dat moment werd er daar zwaar gevochten. Het grootste gedeelte van dit gevechtsmateriaal ging hierbij verloren. Bij de brug werd de situatie steeds zorgwekkender. In de avond bombarderen de Duitsers Eindhoven, hierbij komen 227 mensen om het leven.

Op 20 september lukte het eindelijk om de brug bij Nijmegen te veroveren. De Airbornes van de 82e staken in canvasbootjes onder zwaar vuur van de Duitsers de Waal over en wisten, met grote verliezen, de spoor- en verkeersbrug te veroveren. Tegen de tijd dat de brug in geallieerde handen is, was het avond en waren er niet genoeg grondtroepen beschikbaar om meteen de aanval richting Arnhem te beginnen. In Nijmegen werd op dat moment nog hard gevochten. In Arnhem was de situatie bij de brug uiterst precair. De brug was nog steeds in handen van de Britten maar zonder water, voedsel en met een gebrek aan munitie leek de uitslag duidelijk. Ook in de op 19 september gevormde perimeter rondom Oosterbeek werd zwaar gevochten; op dit moment waren er van de 10.000 gelande parachutisten van de 1st Airborne Divisie er slechts 3000 over in Oosterbeek en ongeveer 500 bij de brug. Bij het Brabantse Eerde hadden op 20 september weer zware gevechten plaats, waarbij een groot deel van het dorp in puin geschoten werd. Aan het einde van de dag hadden de Amerikanen het dorp echter opnieuw in handen.

Op 21 september werd in alle vroegte door de Duitsers het laatste Britse verzet bij de brug opgeruimd en deze werd onmiddellijk door de Duitsers gebruikt om versterkingen aan te voeren die de aanval van de Britse grondtroepen richting Arnhem moeten tegenhouden. De Duitse aanval begon in alle vroegte maar werd al snel tot staan gebracht, verder dan Elst op 5km van de brug bij Arnhem komen de Duitsers niet. Bij Driel landde het merendeel van de Poolse brigade, een deel van de vliegtuigen keerde terug naar Engeland zonder de parachutisten te droppen. In Oosterbeek probeerden de Duitsers de perimeter van de Rijn te scheiden maar na zware gevechten bleef de perimeter nagenoeg hetzelfde. Dit was mede dankzij de hulp van de zware artillerie van de Britse grondtroepen.

Op 22 september werd de geplande zware Duitse aanval op de Britse Airbornes in de perimeter uitgesteld. Direct zetten de Duitsers 2500 man in tegen de op 21 september gelande Polen. Een verkenningsonderdeel van het Britse 30e Legerkorps wist via achterafwegen Driel te bereiken, waarmee de laatste link gelegd was. Onmiddellijk werden er plannen gemaakt om de perimeter rondom Oosterbeek te versterken met Poolse para's. Hier kwam echter weinig van terecht. De Polen moesten de Duitsers afslaan en zij hadden nauwelijks boten. Bovendien lag de oversteekplaats onder Duits vuur vanaf de hoge oeverwal bij de Westerbouwing. Uiteindelijk werden er ongeveer 50 Polen in rubberbootjes de Rijn overgezet. Aangezien bronnen meldden, dat de Duitsers vanuit Schijndel een aanval planden op Veghel, besloten de Amerikanen de Duitsers in Schijndel te verslaan. De verovering van Schijndel verliep via Heeswijk en Eerde en het dorp werd zonder veel noemenswaardigheden bezet. Ondertussen hadden de Duitsers vanuit oostelijke richting een offensief op Veghel geopend. Terwijl de Amerikanen Schijndel innamen hadden Duitse troepen de corridor bij Eerde opnieuw doorbroken en het dorp veroverd. Ook bij het noordelijk van Veghel gelegen kerkdorp Mariaheide wordt de corridor door de Duitsers doorbroken, pas na 24 uur lukt het de geallieerden om de geallieerde corridor weer te heropenen.

Op 23 september werd rondom de perimeter hard gevochten en de Duitsers probeerden met sluipschutters en artilleriebeschietingen de Britse para's murw te maken. Deze hadden een chronisch gebrek aan voedsel, medicijnen en munitie. Het grootste gedeelte van de dagelijkse droppings kwam in vijandelijke handen terecht. Nog eens 150 Polen van het 3e Bataljon wisten de Rijn over te steken en versterkten de perimeter.

Op 24 september bedachten de generaals van het 30e Britse Legerkorps een halfslachtige poging om de perimeter te versterken en hielden de Conferentie van Valburg. In de avond staken de 4th Dorsets de Rijn over maar zij kwamen door de Duitse beschietingen vanaf de Westerbouwing zo verspreid terecht dat maar heel weinigen de perimeter bereikten. Bij Veghel (Koevering) werd de geallieerde corridor opnieuw door Duitse troepen doorbroken. Dit is de nekslag voor de operatie. Er werd besloten om de overgebleven troepen uit de perimeter te evacueren.

Op 25 september werden de hele dag voorbereidingen getroffen om de para’s uit Oosterbeek te evacueren. In de nacht van 25 op 26 september vond deze evacuatie plaats en werden zo’n 2000 soldaten geëvacueerd. Het Poolse 3e Parabataljon dekt, als laatste, tot zonsopgang de aftocht. Voor een aantal Polen zijn er geen boten meer. De operatie komt hiermee ten einde.

Door het mislukken van Market Garden duurde de Tweede Wereldoorlog in Europa een half jaar langer dan als de operatie geslaagd zou zijn. Men vermoedde dat de oorlog voor kerst 1944 voorbij had kunnen zijn als de operatie wel geslaagd was. De operatie had veel militaire middelen gekost en de geallieerde opmars kwam vrijwel tot stilstand. Dit gaf de Duitsers de gelegenheid om het Ardennenoffensief voor te bereiden waar de geallieerden hun handen vol aan hadden. Doordat het mislukken van de operatie Market Garden samenviel met de Spoorwegstaking leed het westen van Nederland zwaar onder de hongerwinter en het staken van voedselvoorziening door de bezetter als represaille, terwijl het zuiden al bevrijd was.

Zie verder

Westfront (Tweede Wereldoorlog) Frankrijk - Nederland - Duinkerke - Engeland - Dieppe - Normandië - Dragoon - Siegfriedlinie - Market Garden - Overloon - Schelde - Hürtgenwald - Aken - Ardennen - Colmar Pocket - Plunder - Cobra - Parijs - Remagen

• Slag om Arnhem

Literatuur

• Ryan, Cornelius; Een brug te ver : operatie Market-Garden, september 1944; Bussum, 1977.
• Walburgh Schmidt, Haks; Het Dertiende Peloton, Levensverhalen rond zweefvliegtuig Horsa 166, Slag bij Arnhem 1944; Soesterberg, 2004.

Externe links

• "Over het Airborne Cemetery Oosterbeek"
• Landmarks WorldWar II
• "Van D-Day tot VE-day", een reisgids langs de plaatsen van de veldslagen
• "Remember September 1944", in het Engels door Roel Kerkhoff
• "Market Garden door historicus Carlo D’Este", in het Engels

Lommel · Son · Sint Oedenrode · Veghel · Grave · Heumen · Nijmegen · Wijchen · Arnhem