De Special Operations Executive, afgekort S.O.E. of SOE, was één van de zeven geheime organisaties die door de Britse regering werden opgericht tijdens de Tweede Wereldoorlog. De dienst stond in voor de organisatie van sabotage en guerrilla-activiteiten gericht tegen de Duitse bezetter. Dit zowel door zélf sabotageactiviteiten te plegen als de sabotageactiviteiten van de verschillende verzetsgroepen in goede banen te leiden.
Oprichting[]
De Special Operations Executive werd onder impuls van de Britse premier Winston Churchill opgericht in juli 1940 en werd samengesteld uit drie reeds bestaande geheime afdelingen;
- Section D
- afdeling MI R
- propagandasectie departement EH
De propagandasectie zou een jaar later, in augustus 1941, weer worden losgekoppeld van SOE om omgevormd te worden tot de P.W.E., de Political Warfare Executive, een clandestien orgaan dat zich bezighield met witte en zwarte propaganda. Het hoofdkwartier van SOE was gelegen in 64 Baker Street in het Londense Marylebone. Een andere belangrijke SOE basis was Aston House, van waaruit de bewapening en tactisch onderzoek werd gerealiseerd.
Bij de oprichting van SOE verwoorde Churchill de doelstelling van de geheime dienst als volgt: “set Europe ablaze ”, wat betekent “zet Europa in vuur en vlam ”. De opdracht van SOE bestond er dan ook in om de organisatie van de sabotageactiviteiten en de steun aan het verzet te verzekeren. In de praktijk vertaalde zich dat ondermeer naar het parachuteren van SOE-agenten in vijandelijk gebied die vervolgens contact maakten met het verzet om ervoor te zorgen dat zowel Londen als het verzet dezelfde agenda nastreefden. Het belangrijkste actieterrein van de SOE werd Frankrijk en de Balkanlanden maar ook in België en Nederland werden SOE-agenten ingezet. Zo werd eerste Belgische SOE-agent, Emile Tromme, geparachuteerd op 13 mei 1941 ten noorden van Vielsalm.
Opleiding[]
Alle begin is moeilijk, dat bleek ook voor de Special Operations Executive zo te zijn. De eerste geheime agenten hadden weinig of geen militaire ervaring begonnen dus van nul aan de SOE-opleiding. Daarnaast werden ze initieel opgeleid door mensen met veel goede wil maar zonder enige ervaring. Ook de duurde het even voordat SOE contacten kon leggen met de verschillende weerstandsgroepen, zo werden er in het begin aanslagen gepleegd en sabotagedaden gepleegd door weerstandsgroepen die geen enkel contact hadden met Londen. Vanaf 1942 raakte de SOE ingewerkt en werden de opdrachten concreter.
De opleiding zelf omvatte ondermeer een training in allerlei technieken om de eigen identiteit niet prijs te geven. SOE-agenten in opleiding werden daarom vlak voor uitzending via "toevallige ontmoetingen" met andere agenten aangezet tot loslippigheid. Dit was nodig om vast te stellen of iemand ook daadwerkelijk volledig zijn mond kon houden over de operaties die men ging uitvoeren in bezet gebied. Eén verkeerd woord kon immers tot arrestatie leiden en de arrestatie van één SOE-agent door de Gestapo, kon het oprollen van een totaal netwerk van agenten tot gevolg hebben. Werd men onverhoopt gepakt, dan had iedere agent de taak om tenminste de eerstvolgende 24 uur van brute ondervraging de mond te houden. In de tussentijd zou SOE zijn agenten naar andere locaties verplaatsen en was de informatie voor de SD waardeloos geworden.
Inzet[]
Veel van het werk dat de SOE verrichtte heeft tot op heden nooit het daglicht gezien en een deel zal naar alle waarschijnlijkheid ook nooit bekend raken. Toch zijn er enkele belangrijke operaties uitgevoerd onder de vleugels van de Special Operations Executive, de bekendste daarvan zijn:
- Operatie Anthropoid, de liquidatie van SS-obergruppenführer Reinhard Heydrich.
- Operation Freshman, eerste (mislukte) operatie om de ontwikkeling van een Duitse atoombom tegen te houden.
- Operatie Gunnerside, tweede (gelukte) operatie om de ontwikkeling van een Duitse atoombom tegen te houden.
De agenten die gedropt konden worden via kleine boten, onderzeeboten of vliegtuigen, bezaten vaak kortegolf zenders, waarmee ze via gecodeerde morsecode contact zochten met Londen. Het decoderen gebeurde in Engeland, waar een ingewikkeld decodeersysteem met de hand moest worden opgelost. Soms gebeurde het dat een SOE-agent een "typefout" maakte tijdens het seinen, met alle gevolgen van dien. Dan moest men in Engeland bijna alle denkbare combinaties uitproberen om een bericht te ontcijferen.
Eén methode die de Duitse inlichtingendienst gebruikte om seinende SOE-agenten te pakken was een speciale detector die een Duitse agent op straat onder zijn kleren kon dragen en van buitenaf niet te zien was. Was het signaal van de SOE-zender terug te leiden naar een pand, dan werd de stroom vanuit de meterkast lamgelegd. Als de zender in de ether wegviel wisten de Duitsers meteen op welke verdieping werd uitgezonden. Een inval was dan voldoende om de SOE-agent te arresteren. Meerdere SOE-agenten werden uitgepeild door Duitse peilwagens die jacht op deze agenten maakten. Een aantal werden gearresteerd en gedwongen om voor de Duitse bezetter te werken.
SOE in België[]
1942 was een rampzalig jaar voor de SOE inzet te België. Door de beperkte Britse veiligheidsmaatregelen werden verschillende agenten na hun landing aangehouden en gedwongen tot samenwerking met de Duitsers. Daarop verbrak Londen eind 1942 de contacten met onzekere agenten.
Tussen juni 1940 en begin september 1944 werden 278 SOE-agenten in België ingezet. Deze agenten kunnen naar aantal ingedeeld worden in volgende vijf actieterreinen;
- 108 mbt inlichtingen voor de Secret Intelligence Service (S.I.S.).
- 77 mbt Special Operations Executive (S.O.E.)
- 55 mbt 2e Directie, militair verzet van het Geheim Leger.
- 21 mbt Political Warfare Executive (P.W.E.)
- 17 mbt ontsnappingen
Van de 278 agenten werden er:
- 270 geparachuteerd of aan land gezet via een andere luchtoperatie
- 8 infiltreerden via land en/of zee
- 121 werden door de vijand aangehouden
- 14 kwamen om het leven vóór of tijdens de landing
- 10 werden bij de landing opgewacht door de Duitse Abwehr
- 17 agenten aanvaardden om onder Duitse controle uit te zenden
SOE in Nederland[]
De Duitse tegenacties leidde in bezet Nederland tot het oprollen van een groot netwerk van SOE-agenten. Ook de agenten die dachten via een dropping boven Nederland te worden opgewacht door het verzet, vielen echter in handen van de Duitsers. Dit kostte het leven van veel SOE-agenten en werd ook wel het Englandspiel genoemd. 59 Agenten werden opgepakt door de Gestapo, waarvan een groot deel hiervan door een Duits vuurpeloton werd geëxecuteerd.
Een der SOE-agenten was de Belgische SAS'er Raymond Holvoet, die als SAS-er deelnam aan operaties "behind enemy-lines" in Frankrijk, België en Nederland. Zijn deelname in Nederland als SOE-agent onder de mantel van het SAS-Regiment in de UK, was het organiseren, bevoorraden en opleiden van verzetslui in Noord-Holland. Holvoet bracht meer dan 6 maanden door in Noord Holland en heeft in die tijdspanne heel wat kunnen bereiken. Holvoet werd echter opgepakt door de gestapo en werd na zijn gevangschap gefussileerd in Zwolle op 10 april 1945.
SOE in Frankrijk[]
In bezet Frankrijk werd SOE bijzonder effectief ingezet. Samen met de plaatselijke verzetsgroep Maquis werden belangrijke sabotageacties tegen Duitse troepen ingezet, vooral voor, tijdens en na de landingen in Normandië op 6 juni 1944. Zo had Generaal-majoor van de Waffen-SS Heinz Lammerding, op 7 juni 1944 het bevel gekregen om zijn eenheid, de beruchte Duitse 2e SS-pantserdivisie Das Reich vanuit Toulouse meer dan 600 kilometer te verplaatsen en de aanval in te zetten tegen de Geallieerden te Normandië. Daarop saboteerde SOE in samenwerking met Maquis de treinwagons waar de Duitse tanks op stonden door carborumdumpoeder in de smering van de treinwagons te pompen. Dankzij deze sabotagedaad kon Das Reich niet op tijd in Normandië zijn om tegen de Geallieerden te worden ingezet.
Van de 400 SOE-agenten die clandestien in Frankrijk werden gedropt, kwam een kwart niet terug.
Ondersteuning[]
SOE had uitgebreide ondersteuningseenheden in Engeland die o.a. zorgde voor de juiste kleding voor de agenten die uitzonden werden. Deze kleding verkreeg men overigens van vluchtelingen uit bezet Europa. Verkeerde kleding zou immers hun ware (Engelse)identiteit kunnen verraden. Engelse kleding, met Engels geplaatste knopen en knoopgaten, waren dus uit den boze. Daarom werd er met de grootst mogelijke zorgvuldigheid alles weggewerkt wat de identiteit van de agent kon verraden. Ritssluitingen, knoopsgaten, snit, knopen en zelfs merknamen van ritssluitingen en van de kledingstukken werden op de juiste manier voor dat land - waar de agent moest opereren - aangepast.
Behalve kleding was er ook een speciale afdeling van SOE actief die zorgde voor valse distributiebonnen, valse identiteitspapieren compleet met de juiste (vervalste) handtekeningen en zelfs werd er voor gezorgd dat deze documenten met de juiste inktsoort waren ingevuld (een Britse politieman die voor SOE werkte, was gespecialiseerd in het maken van valse handtekeningen met diverse inktsoorten). Deze vervalsingen waren soms zó goed, dat ze bij controle in bezet gebied niet opvielen en zelfs niet door de personen wiens handtekeningen waren nagemaakt. Leren tassen en handschoenen konden kunstmatig worden verouderd door verouderingsspecialisten van SOE. Zelfs explosieven in namaak-keutels van kamelen werden tegen de Duitsers ingezet tijdens de woestijnoorlog in Noord-Afrika.
Zie ook[]
- Lijst met stationnummers van SOE
- Operatie Anthropoid, de liquidatie van SS-obergruppenführer Reinhard Heydrich door SOE-agenten.
- Operation Freshman, eerste (mislukte) SOE-operatie om de ontwikkeling van een Duitse atoombom tegen te houden.
- Operatie Gunnerside, tweede (gelukte) SOE-operatie om de ontwikkeling van een Duitse atoombom tegen te houden.
Bronnen[]
- Dagboek van SOE-agent Marc Becquaert. Dagboek van een Geheim Agent 40-45. Uitgegeven door Historia Belgica.
- Wikipedia
- Milpedia